Octowy, mlekowy, cytrynowy – bez tej trójcy mydło jak najbardziej stworzymy. Jak używać kwasy organiczne w mydle i jakie własności nadadzą?
Kwas octowy.
Mój ulubiony 🙂 Karboksylowy cud-związek, który znamy pod postacią octu. Spirytusowego 10%, co oznacza, że butelka kupiona w sklepie zawiera 10% roztwór kwasu octowego, octu jabłkowego 5% lub octu robionego własnoręcznie, którego % musimy określić samodzielnie na etapie produkcji – podobnie jak przy robieniu wina – ilość cukru i użytego surowca ma znaczenie, a potem sprawdzić przy zlewaniu za pomocą kwasomierza lub miareczkowania. Oczywiście jeśli domowego octu nie używamy do mydła lepiej zapomnijmy o mierzeniu kwasowości, bo zrobienie winegretu tego nie wymaga. Do mydeł używam tylko octu spirytusowego 10% ze względu na jasność obliczeń, bo w przypadku octów owocowych domowych otrzymujemy nie tyko kwas octowy a mieszaninę octowego, jabłkowego, winowego i cytrynowego (nie będą to diametralne różnice ale ja wolę mieć jasność 😉 ) Zioła też zalewam octem spirytusowym (za Różańskim). Jeśli dodamy kwasu octowego do mydła część wodorotlenku przereaguje z nim tworząc octan – sodu lub potasu. W przypadku gdy chcemy zachować kontrolę nad przetłuszczeniem czyli tłuszczami niezmydlonymi, musimy dodać odpowiednio więcej wodorotlenku.
własności kwasu octowego
- dodaję głównie do mydeł przeznaczonych do mycia włosów i do mydeł gospodarczych
- mydło octowe nie pozostawia osadu na włosach i smug na powierzchni czyszczonej
- utwardza mydło
- mydło CP (cold proces, metoda na zimno) dłużej trwa spadek pH podczas leżakowania
- octan konserwuje mydło (i nie tylko mydło E260 😉 )
- masa mydlana szybciej gęstnieje
- reguluje pH – pozwala osiągnąć wartość nawet 7
- przeważnie powstają wykwity z octanu na powierzchni mydła, oczywiście są powierzchowne i znikają przy pierwszym kontakcie z wodą
- ilość kwasu octowego użytego w mydle zależy od nas – jednak opierając się na własnym doświadczeniu – nie ma sensu dodawać powyżej: 2,5% roztworu przy mydłach do włosów i 5% roztworu przy mydłach gospodarczych (zamiast wody)
Kwas mlekowy.
Naturalnie obecny w skwaśniałym mleku i przetworach kiszonych. My po dodaniu jakiegokolwiek surowca pochodzącego z mleka zwierzęcego nawet tego nieskwaśniałego widocznie, i tak wprowadzamy go do mydła, bo proces fermentacji mlekowej zachodzi bardzo łatwo a droga mleka od krowy do konsumenta jest długa. Można też dodać kwas mlekowy – do kupienia jest roztwór 80%. Po połączeniu z wodorotlenkiem otrzymamy mleczan, który również jest dostępny w handlu pod postacią gotowego 60% roztworu. W przypadku gdy chcemy zachować kontrolę nad przetłuszczeniem, musimy dodać odpowiednio więcej wodorotlenku przeliczając na wagę kwasu mlekowego. Jeśli zastępujemy wodę mlekiem czy przetworami, ze względu na złożony skład wymienionych, nie jesteśmy w stanie obliczyć dodatku wodorotlenku. Otrzymamy mydło o wyższym przetłuszczeniu.
własności kwasu mlekowego
- rzadko używam gotowego roztworu mleczanu czy kwasu mlekowego, zastępuję wodę na ług kwaśnym mlekiem, jogurtem, maślanką, kefirem, serwatką
- utwardza mydło sodowe, rozrzedza potasowe
- mleczan działa nawilżająco
- reguluje kwasowość – pozwala osiągnąć wartość pH nawet 7 gotowego, dojrzałego mydła
- gotowy mleczan można dodać do 8% masy tłuszczów (MT), kwas mlekowy do 5% (powyżej, może powodować kruszenie mydła – zależy od składu tłuszczów), oczywiście w mydle potasowym nie ma to znaczenia,
- czasem powstają wykwity na powierzchni mydła
- mydło na mleku i jego przetworach łączymy w możliwie niskiej temperaturze ok. 30 stopni, ponieważ ze względu na zawartość cukru i denaturację/koagulację białek potrafi osiągnąć dużo wyższą temperaturę niż standardowa żelowania
Kwas cytrynowy.
Od poprzednich różni się zawartością aż trzech grup karboksylowych – co ma znaczenie w obliczeniach mydlarskich. Jest bardzo ważny dla życia, bo to produkt w procesie oddychania tlenowego – tak my ludzie też go wytwarzamy. Niektóre owoce – szczególnie cytrusy – zawierają go do 8% masy suchej. Kto nie zna kwasku cytrynowego 😀 Po dodaniu do ługu lub masy mydlanej roztworu kwasu cytrynowego w zależności od stężenia otrzymamy różne właściwości. Kwas cytrynowy reagując z wodorotlenkiem tworzy cytrynian. W przypadku gdy chcemy zachować kontrolę nad tłuszczami niezmydlonymi, musimy dodać odpowiednio więcej wodorotlenku.
własności kwasu cytrynowego
- kwas cytrynowy w postaci roztworu stosuję zwykle jako dodatek do masy mydlanej
- dodany w ilości 3% MT (maksymalna możliwa) zapobiega osadowi na mydle czyli tzw. sodzie ash (węglan sodu), powodującej biały nalot na powierzchni mydła
- ma działanie konserwujące już od 2% MT (MT – masa tłuszczów użytych do mydła) dzięki właściwościom antyutleniającym – skutecznie zapobiega jełczeniu mydeł o znacznym przetłuszczeniu
- niestety rozmiękcza mydło, podczas stosowania staje się bardziej maziste – dlatego lepiej dodawać tylko do mydeł twardych, o zawartości tłuszczów stałych 50% i więcej, nie dotyczy to mydeł potasowych,
- mydło z kwasem cytrynowym (a właściwie cytrynianem) zapobiega w dużej mierze osadom na sanitariatach, kafelkach, armaturze
- popularny sekwestrant co znaczy, że zapobiega rozwarstwieniom, pęknięciom, trzyma konsystencję i barwę
- reguluje pH – pozwala osiągnąć wartość nawet 7
wpływ kwasów organicznych na przetłuszczenie
Cóż to znaczy, że chcemy kontrolować przetłuszczenie? W przypadku mydeł do ciała nie zrobi nam różnicy czy przetłuszczenie (super fat, niezmydlone tłuszcze) będzie 5% czy 9%. W mydle gospodarczym nie możemy mieć niezmydlonego tłuszczu, bo zostawi nam niepożądaną warstewkę na powierzchni mytej czy osado-glut na praniu. Założymy, że mydło do włosów ma mieć 2% niezmydlonych tłuszczów – dodamy octu bez zwiększenia wodorotlenku i stworzymy mydło o większym przetłuszczeniu i po umyciu zrobią się strąki zamiast włosów. W przypadku mydeł do włosów lub gospodarczych trzeba wiedzieć co zmydlimy.
Każdy kwas reaguje z zasadą tworząc sól. A tak realnie, użytkowo to nazywając, każdy kwas neutralizuje zasadę. Wyżej wymienione kwasy dodane do ługu/masy mydlanej zneutralizują nam część wodorotlenku. Zabiorą jego część potrzebną do zmydlenia tłuszczu, więc mydło będzie zawierało więcej niezmydlonego tłuszczu. Nie ma znaczenia jakiego użyjesz wodorotlenku, o jakim stężeniu, bo jony K/Na i tak będą w nim obecne, pod postacią węglanu, zatem nadal będą reagować z kwasem. Możesz też przemnożyć dodatkowo, otrzymaną liczbę przez % użytego wodorotlenku. Dlatego aby być władcą przetłuszczenia musimy dokonać obliczeń i na każdy gram danego kwasu dodać odpowiednią ilość dodatkowego wodorotlenku, wtedy utrzymamy przetłuszczenie na poziomie założonym 🙂 Na każdy gram poniższego kwasu należy dodać wymienioną ilość wodorotlenku:
Aby zachować bezpieczeństwo zaokrąglamy gramy dodatkowego wodorotlenku w dół – lepsze strąki na głowie niż podrażniona skóra głowy! Kwasy organiczne w mydle
Źródło:
Surowce kosmetyczne i ich składniki, A. Jabłońska-Trypuć, R. Czerpak
Scientific Soapmaking: The Chemistry of the Cold Process, K. M. Dunn
Ile wita. E na MT? Czy ona też podnosi przetłuszczenie?
Mila, napisz coś o witaminie E. Ona jest rozpuszczona w tłuszczach (taka z apteki). Ile tej witaminy do budyniu dodawać? Ten dodatek też pewnie podniesie przetłuszczenie, tak?
Nie wiem jaki ma skład wit. E z apteki. Nasz miks tokoferoli ma 70% plus 30% medium oleju słonecznikowego. Do mydeł stosuje się dokładnie takie widełki jak do innych kosmetyków, więc podniesienie przetłuszczenia przez te 0,3% oleju słonecznikowego (jeżeli do mydła dasz 1% miksu), można zaliczyć w granice błędu statystycznego 😉
[…] różowego czyli antocyjany, zyskują dzięki kwasom. Zerknijcie też tutaj aby dowiedzieć się jaki wpływ mają kwasy na kolor. Dodatki barwniki w […]
Robię mydła od wielu lat , często wychodzą super lecz czasem zmieniają zapach i kolor na nieprzyjemny , co pani poleca do konserwacji aby mydło pozostało bez zmian na wiele miesięcy i czy jak użyję kwasek cytrynowy i uzupełnię sodę to czy będzie miękło czy zachowa twardość, używam zazwyczaj olej kokosowy, oliwa z oliwek, olej slonecznikowy i cocoa butter?
Proszę próbować, kwasy organiczne to zawsze korzyść w mydle i dla nietrwałych tłuszczów i dla skóry i dla sanitariatów 🙂
Witam. Artykuł dobry, ale ja nadal nie ogarniam O ile kwasy octowe i cytrynowe to jeszcze jakoś, to tych mlekowych nie bardzo. Nie wiem jak dodać i w jakiej ilości i w którym momencie mleko czy serwarke i jak przeliczyć do tego NaOH. Czy można całą wodę zastapic tymi płynami, czy tylko w częsci? Dopomóż kochana w zrozumieniu
Do mlecznych przetworów nie trzeba przeliczać NaOH, tak można zastąpić nimi cały płyn na ług.
Dziękuję serdecznie za odpoweidź. Zrobiłam tak kiedyś i mydełko całkeim fajne wyszło, ale po przeczytaniu artykułu miałam watpliwości czy tak mozna 🙂
[…] nie mam na myśli edta, są inne możliwości. Dlatego mydła do włosów robię zawsze z dodatkiem kwasów organicznych. Kwas cytrynowy najbardziej uniwersalny (dobrze radzi sobie z wapniem), mlekowy, jabłkowy (do […]
[…] sodu. Konserwant, nawilżacz i utwardzacz. Pisałam o nim tutaj, przy okazji kwasów organicznych. Ma tę zaletę, że jest gotową solą i nie będzie wpływał na oksydację pomarańczowych […]
[…] tym wypadku co ważniejsze rozprawia się z osadem. Oczywiście ze względu na jego dodatek należy przeliczyć dodatkową ilość KOH, żeby utrzymać SF na 0. Kwas cytrynowy wspomaga powstanie ładnego zapachu mydeł […]
[…] na które już go nie wystarczy. Żeby utrzymać przetłuszczenie na założonym poziomie należy przeliczyć dodatkowy wodorotlenek – tutaj. Oczywiście nie jest to aż ważne przy mydłach do ciała, które nie staną się […]
Milu czy oprócz w/w kwasów można użyć w mydle np. kwasu bursztynowego albo cynamonowego? Czy jest jakis sposób ustalenia przelicznika ilości kwasów do wodorotlenków?
Można wszystkie organy, trzeba policzyć masę molową, wedle stechiometrii 🙂
Hej mam problem z moim mydłem. Pomocy! Omyłkowo dodałam za mało kwasu octowego w roztworze wodnym. Mam teraz ph ok. 9. Czy jak będę rozwadniać mydło mogę dodać wtedy octu lub kwasku cytrynowego? Z góry dziękuje za odpowiedź dobre dusze 😀
Pozwolę sobie odpowiedzieć, bo kiedyś też o podobną rzecz pytałam.
Do gotowego mydła kwasów już się nie dodaje, bo wyjdzie trudna do zmycia, nie pieniąca się mikstura, która niczym mydła już nie przypomina. Sprawdziłam to też, niestety, eksperymentalnie. Ale jako, że nie lubię marnować rzeczy, to używam tej brei do golenia nóg – daje fajny poślizg 😜
Nie, nie możesz dodać kwasu do gotowego mydła, przelicz recepturę i sprawdź jakie przetłuszczenie wyszło finalnie.
Miła, a czy jak dodam kwau cytrynowego, to aby ograniczyć rozmiękczanie/podnieść twardość mydła mogę dodać np. Trzy łychy soli? Dobry to trop, czy nie bardzo?
Bardzo dobry 🙂
Cześć 🙂
Czy kiedy obliczamy surowce dla cytrynianu potasu nie powinniśmy przyjąć 90% czystość KOH? Tak samo jak w kalkulatorze dla mydeł potasowych. Z tego co widzę podawana wartość 0,876g to dla czystego 100% KOH
Tak, oczywiście – wystarczy przemnożyć dodatkowo, jednak ja tego nie robię, nieistotne miejsca po przecinku a i tak zwykle zaokrąglam wodorotlenki w górę (przy gospodarczych).
Swietny artykul. Chciallabym sie upewnic czyli moge dodac do mydla jogurt naturalny do ługu w temp 30 stopni i pozwoli mi to obnizyc ph? I wtedy musze tez dodac wiecej wodorotlenku sodu? A jak z konserwowaniem? Czy takie mydlo nie bedzie szybko sie psulo? Bede wdzieczna za rady 🙂
Witaj kochana, uczę się od Ciebie bardzo wiele, choć już wcześniej robiłam proste mydełka to z Tobą na głębszą wodę wyruszam. Każde z trudniejszych dla mnie przepisów przeliczam aby zrozumieć co z czego wynika aby umieć na tej podstawie przerobić przepis pod to co mam w domu… ale napotkałam przeszkodę. Robiłam już z kwaskiem mydła, najcześciej potasowe do włosów i mnożyłam np. 20g kwasku x 0,62 i wynik to było + koh które musze dodać… ale teraz chce zrozumieć przepis pod tytułem Mydło OH, tutaj nijak mi wychodzi ilosc naoh przeliczając w ten sposób, gdyż u Ciebie wychodzi mniej sody niż mi 😟
Honorata, bo tam nie jest przeliczony dodatkowy wodorotlenek, nie zawsze trzeba, w mydle do rąk niekoniecznie. Po prostu przetłuszczenie się podniesie 🙂
Pogubiłam się w wyliczeniu, ile dodać KOH dodatkowo do receptury. Powiedzmy że w kalkulatorze mam 69 g KOH na 300 g. tłuszczów i 75 g wody. Chcę dodać 2,5% octu, ma być mydło do włosów. Policzyłam, że to będzie 7,5 g octu 10%, czyli dodaję 7,5 x 0,7 g = 5,25 KOH więcej? Pytam, bo na grupie Piana Mydlana coś innego wyczytałam, obliczenie było robione na % wody i wtedy wyszło dużo więcej gram KOH do dodania, nie wiem czy coś nie pokręciłam.
Magda, masz 75g wody, chcesz zrobić 2,5% stężenie wasu octowego z octu, który zawiera 10% kwasu octowego, tak? Otóż 75g dzielimy na 4 (bo 10 na cztery daje 2,5) i otrzymujemy 18,75g octu spirytusowego 10% plus 56,25g wody co stworzy nam nowy ocet o stężeniu 2,5% 🙂 I teraz do brzegu. 75g x 2,5%= 1,875g czystego kwasu octowego x przelicznik do KOH 0,934 wychodzi 1,75125g dodatkowego KOH 🙂
MIla, serdeczne dzięki za wskazówki, niby zwykła matematyka a jednak do brzegu łatwo by nie było bez Twojej pomocy :). No i włosy uratowane, uff 🙂
Czesc Mila 🙂 bardzo przydatny wpis! chciałabym się nieco więcej dowiedzieć odnośnie dodawania kwasku cytrynowego do wody na ług. Bo na wcześniejszy kom odpisałaś, ze to ma i nie ma znaczenia i ze jak sie doda kwasek cytrynowy juz do masy mydlanej to NaOH najpierw bedzie reagowało z tłuszczami a potem z kwaskiem. A nie lepiej wlasnie zeby juz ten cytrynian sodu utworzyć wcześniej? Czyli własnie w momencie dodawania go do wody na ług?
A co jesli ług robie na jakimś naparze roślinnym np z lawendy, to czy jest szansa ze kwasek zareaguje mi z czyms co pochodzi z lawendy? czy cos takiego ma wtedy sens? Czy lepiej własnie wtedy dodac kwasek juz do masy mydlanej? I zeby rozrobic kwasek mam troche “Ukrasc wody” przeznaczonej na ług?
Z góry dziekuje za odpowiedzi 🙂
A nie lepiej wlasnie zeby juz ten cytrynian sodu utworzyć wcześniej? -> to zależy 😉 jeśli w budyniu jakaś jonowatość z kwasu pozostanie, wtedy jest jeszcze mniejsza szansa na osad.
to czy jest szansa ze kwasek zareaguje mi z czyms co pochodzi z lawendy? -> zawsze jest taka szansa, bo rośliny zawierają dziesiątki związków, ale to nic złego, kwasy wspierają utrzymanie antocyjanów, czyli wszystkich róży i fioletów.
I zeby rozrobic kwasek mam troche „Ukrasc wody” przeznaczonej na ług? -> koniecznie, kwas rozpuszcza się w wodzie 🙂
Dzień dobry, uprzejmie proszę czy byłaby Pani łaskawa pokazać sposób obliczenia dla reakcji zobojętniania kwasu octowego przy pomocy np wodorotlenku sodu? skąd te wartości pochodzą? albo podać źródło literaturowe? Z góry dziękuję
Liczba molowa i stechiometria jest źródłem. Czego więcej potrzebujesz niż podane gramy?
Witaj Mila. Dziekuje za ten artykul na temet dodawania kwasow. Nie rozumiem jednak co oznacza (3) przy kwasie cytrynowym.
Dla dalszych obliczeń nic, kw. cytrynowy ma 3 grupy funkcyjne 😉
oki, znalazłam cały piękny kawał wiedzy na ten temat na “mydło na warsztat” )))
Witaj Mila. Chemia to dla mnie niestety język obcy ,więc pomóż proszę i wytłumacz skąd mam wiedzieć ile kwasu octowego dodaję , dając np 100g octu, bo rozumiem, że ilość octu to nie jest ilość kwasu octowego. Pomóż proszę )))
Mila piszesz, że dodajesz kwas cytrynowy do masy mydlanej, czy jest jakaś różnica jeżeli się go doda do wody na ług? Czy ocet można dodawać do wszystkich mydeł aby je utwardzić i w jakim % czy tylko jak piszesz do mydeł do włosów i gospodarczych? Pozdrawiam Barbara
I tak i nie 🙂 Z chemicznego punktu widzenia nie ma ale w procesie saponifikacji jest taki, że oprócz reakcji kwasów tłuszczowych z wodorotlenkiem, zachodzi reakcja kwasu cytrynowego z wodorotlenkiem. Przez ten misz masz kwas cytrynowy reaguje później jeśli dodany dopiero do masy mydlanej.
Ocet można dodawawać do każdego mydła, tak jak każdy inny kwas organiczny. Ilość zależy od nas i efektu jaki chcemy osiągnąć, więc może to być zastąpienie całości płynu a może być tylko łyżka 🙂
Mila,
Mam wrażenie, ze jeśli chodzi o ocet ( taki zwykły, 10%owy), to w w Twoich obliczeniach brakuje Ci jednego zera po przecinku. Czy może są to obliczenia dla 100% octu w occie?
Irina obliczenia dotyczą kwasu octowego (cytrynowego, mlekowego), a nie octu, bo octy są różne, bo stechiometria to konkretne reagenty a nie stężenia 🙂